İlk Yardım

Kaza durumunda olay yerinde Tıbbi Araç Gereç kullanılmadan İlaçsız yapılan müdahaledir.

İlkyardımın Amacı Nedir?

·           Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak

·           Hasta / yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek

·           İyileşmeyi kolaylaştırmak

Trafik Kazalarında İlkyardımın Aşamaları

1.    Kaza yerinde emniyet tedbirleri alınır.

2.    İlk yardım yapılır

3.    Acil birimlere kaza haber verilir

4.    Yaralı ya da yaralılar nakledilir.

Kaza Yerinde Emniyet Tedbirlerinin Alınması

·      Araçlar yolun sağına park edilir, dörtlü lambalar yakılır.

·      Kaza 150 metreden görülecek şekilde ve kaza yapan aracın önü ile arkasına birer reflektör konur.

·      Yolun ortasında yatan yaralılar varsa, tekniğine uygun bir şekilde yolun kenarına alınır.

Yaralıların Araçtan Çıkarılması

Bir yaralı araçtan ideal olarak en az üç kişi ile baş, boyun ve gövde ekseni korunarak çıkarılır. Oturur pozisyondaki yaralılarda, tekniğine uygun yapılırsa, tek kişi ile de ideale yakın çıkarılabilir. Çokça yapılan kucaklama hareketi sakıncalıdır. Araç yan yatmışsa ya da dengesi iyi değilse, aracın güvenliği sağlandıktan sonra yaralılar araçtan çıkarılır.

Yaralılara Verilecek Pozisyonlar

a.    Kafa yaralanmalarında: Hasta yarı oturur duruma getirilir. Şahsın hangi kulağından kan geliyorsa, o taraf altta kalacak şekilde yan yatırılır. Hastanın burnu kanıyorsa hasta oturtulur, başı hafif öne doğru eğilir.

b.    Göğüs yaralanmalarında: Hasta yarı oturur veya oturur duruma getirilir. Yaralı taraf üzerine hafifçe yatırılır. Elbiseleri gevşetilir.

c.     Karın yaralanmalarında: Hastaya verilecek pozisyon yaranın yönüne göre değişir, Boyuna yaralanmalarda hasta sırtüstü yatırılır, ayakları uzatılır. Enine yaralanmalarda sırtüstü yatırılır, dizler karına doğru çekilir.

d.    Omurga, kalça ve bacaktaki kırıklarda: Hasta sırtüstü yatırılır.

e.    Şok durumunda: Hasta şok pozisyonuna alınır.

f.     Komadaki hastalar, kusan hastalar, solunum yolu ile zehirlenenler, solunum zorluğu olanlar: Sabit Yan Yatış Pozisyonu’na alınır.

Yaralıların Taşınması

•      İlkyardımın dördüncü ve son aşaması yaralıların nakledilmesidir.

•      Yaralılar taşınırken, yaralanma tarzı ne olursa olsun, en ideali yaralıların sedye ile ve en az 4 kişi tarafından taşınmasıdır.

•      Sedye ile yaralılar taşınırken düz yolda yürürken ve ambulansa bindirilirken baş önde olacak şekilde taşınır. Ancak merdiven inerken veya çıkarken, hastanın başı daima yukarı tarafta olmalıdır. Hasta her durumda mutlaka gözlenmelidir.

•      Hasta ve yaralılar durumlarına göre en yakın hastaneye değil, en yakın uygun imkânları olan bir hastaneye nakledilmelidir. 

Kırıklarda İlk Yardım Nasıl Yapılır? 

•      Hasta sarsılmaz ve hareket ettirilmez.

•      Kanama varsa durdurulur.

•      Hasta taşınmadan önce kırık bölgesi hareketsiz hale getirilir.(Bunun için tahta gibi sert cisimler kullanılabilir.)

•      Açık kırık varsa(kırık uçları görülüyorsa)kırık kemik parçalarına kesinlikle dokunulmaz ve bunlar yerleştirilmeye çalışılmaz. Yara üzerine temiz bir gazlı bez kapatılır. 

1-    Köprücük Kemiği Kırıkları

Genel kırık belirtilerine ek olarak, hangi köprücük kemiği kırılmışsa baş o tarafa bükülür. Kazazede kırık tarafındaki omzunu yükseltemez. Çok kez sağlam eliyle kolunu dirsekten destekleme gereğini duyar. Köprücük kemiği kırıklarında atel kullanılmaz. Omuzlar sargılarla sarılarak tespiti yapılır. Her iki omuza sarılan sargılar arka taraftan gerdirilerek birbirine bağlanır. Böylece omuzlar hareketsiz hale getirilir. Kırık olan köprücük kemiği tarafındaki ön kol üçgen sargı ile boyundan askıya alınır. Oturuş pozisyonunda sağlık kuruluşuna taşınır.

2-    Kol Kemiği Kırığı ( üst kol )

Kırık belirtilerinin aynısı görülür. Atel omuz ile dirsek arasına yerleştirilerek sargı bezi ile sarılır. Sarılan üst kol gövdeye birleştirilerek ayrıca gövdeye sarılır. Sonrada kırık taraftaki ön kol üçgen sargı ile askıya alınır.

3-    Ön Kol Kemiği Kırığı 

Genel kırık belirtilerinin aynısı görülebilir. Kırk olan ön kola baş parmak yukarıya gelecek şekilde pozisyon verilir. Dirsek ile bilek arasına arkadan ve önden atel konur ve sarılır. Ön kola 90 derece açı yapacak şekilde üçgen sargı ile boyundan askıya alınır. Atel bulunmadığı durumlarda ceket veya gömlek eteği ön kol üzerinden çevrilerek göğüs üzerine iğnelenir.

4-    Kaburga Kemiği Kırıkları

Bu kırıklarda genel kırık belirtilerine ek olarak görülen özel belirtiler:

Kazazede de soluk alırken şiddetli ağrı ve batma görülür. Yüzeysel ve sık sık soluk alıp verir. Kırık akciğerlere batmışsa ağızdan açık kırmızı ve köpüklü kan gelir.

Önce kazazedenin üzerindeki kalın giysiler dikkatlice çıkarılır, derin nefes verdirilerek göğüs ve sırt bölgesi enlemesine doğru üçgen sargı ile çok fazla sıkılmadan sarılır.

Üst taraf kırıkları (Köprücük, kol, ön kol ve kaburga vb.) oturtularak hastaneye götürülür.

5-    Omurga ( Bel kemiği ) kırkları 

Omurga kemikleri başın arka-alt kısmından başlar; boyun ,sırt ve bel omurları şeklinde uzanır. Omurga kemiklerinin ortasında baştan aşağıya doğru uzanan omurga kanalı bulunur. Bu omurga kanalının içerisine sinirlerden oluşan omurilik yerleşmiştir. Omurga içerisinden geçen bu sinirler çevresini ve alt taraf organlarını besler.

Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.

Kalp Durması: Bilinci kapalı kişide büyük arterlerden nabız alınamaması durumudur. Kalp durmasına 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.

Şok Nedir?

Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.

Kaç Çeşit Şok Vardır?

Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:

1-    Kardiyojenik şok

2-    Hipovolemik şok

3-    Toksik şok

4-    Anaflaktik şok

Şok Belirtileri Nelerdir?

•   Kan basıncında düşme

•   Hızlı ve zayıf nabız

•   Hızlı ve yüzeysel solunum

•   Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik

•   Endişe, huzursuzluk

•   Baş dönmesi,

•   Dudak çevresinde solukluk yada morarma

•   Susuzluk hissi

•   Bilinç seviyesinde azalma

Şokta İlkyardım Uygulamaları Nelerdir?

·       Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

·       Hava yolunun açıklığı sağlanır,

·       Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,

·       Varsa kanama hemen durdurulur,

·       Şok pozisyonu verilir,

·       Hasta/yaralı sıcak tutulur,

·       Hareket ettirilmez,

·       Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır 

·       Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır.

Şok Pozisyonu Nasıl Verilir?

•      Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,

•      Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb.),

•      Üzeri örtülerek ısıtılır,

•      Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,

•      Belli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir

Dolaşımın Sağlanması (Kalp Masajı Uygulaması)?

·       Kalp Masajı Göğüs kemiğinin 1/3 Alt kısmına yapılır. 

·       Yetişkinlerde 4-5 Cm. esnetecek şekilde dakikada 60-80 Kez, 

·       1 yaş arası Çocuklarda 2,5-5 Cm. Esnetecek şekilde 80-100 Kez, 

·       Bebeklerde 1-1,5 Cm. esnetecek şekilde 10-120 kez uygulanır.

·       Elektrik çarpması sonucu kalbi duranların göğüs bölgesine 1 kez sert yumruk vurularak kalp uyarılır.

Kanamalarda İlk Yardım Nasıl Yapılır?

1.     Kanayan uzuv (kol, bacak vs.)yükseltilir.

2.     Yara üzerine temiz gazlı bez, mendil veya çamaşır parçası konur ve sıkıca bastırılır.

3.     Kanama durmazsa kanayan yerin 5 cm yukarı kısmına bandaj uygulanır.

4.     Kanama Durumlarında Turnike (Sıkma Bağı) Uygulaması tercih edilmez.

İç Kanamalarda İlkyardım

Yaralının Üzerini örterek ayakları 30 cm yukarı kaldırılarak kanın kalbe ve beyne gitmesi sağlanır.

Yaralanmalarda İlk Yardım

Açık yaralanmalarda ilk yardım olarak kanama durdurulur. Batan-Kesen cisim duruyorsa çıkarılmadan etrafı sarılarak üzeri temiz bir bezle kapatılarak dış etkenlerden korunarak sağlık kuruluşuna sevk edilir.

Delici Karın Yaralanmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır?

Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine geniş ve nemli temiz bir bez örtülür.  Bilinç yerinde ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır.

 Burkulmada İlkyardım Nasıl Olmalıdır?

•      Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,

•      Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır,

•      Hareket ettirilmez,

Çıkık Nedir?

Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Çıkık bölge hareketsizleştirilerek soğuk uygulanıp sağlık kuruluşuna sevk edilir.

Bayılma Nedir?

Beyne giden kan akışının azalması sonucu kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır.

Bayılmalarda İlk Yardım

Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır, Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur, Sıkan giysiler gevşetilir, Kusma varsa yan pozisyonda tutulur, Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır.

Koma Nedir İlkyardım Nasıl Olmalıdır?

Koma; Reflekslerin dış uyaranlara karşı cevap verememesi, vücudun hareketsiz kalması durumun denir.

İlkyardım olarak koma pozisyonuna alınır.

Koma Pozisyonu (Yarı Yüzükoyun-Yan Pozisyon) Nasıl Verilir?

·       Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir,

·       Sıkan giysiler gevşetilir,

·       Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir,

·       Bak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir,

·       Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür,

·       Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karnının üzerine konur,

·       Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,

·       İlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır,

·       Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir,

·       Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır,

·       Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır,

·       Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konur,

Kafatası Ve Omurga Yaralanmalarında Belirtiler Nelerdir?

·      Bilinç düzeyinde değişmeler, hafıza değişiklikleri ya da hafıza kaybı

·      Başta, boyunda ve sırtta ağrı

·      Elde ve parmaklarda karıncalanma ya da his kaybı

·      Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da kısmi hareket kaybı

·      Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu

·      Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı ve kan gelmesi

·      Baş, boyun ve sırtta dış kanama

·      Sarsıntı

·      Denge kaybı

·      Kulak ve göz çevresinde morluk Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile,

·      Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları

·      Bilinci kapalı tüm hasta / yaralılar kafa ve omurga yaralanması olarak var sayılmalıdır.

Kafatası Ve Omurga Yaralanmalarında İlkyardım Nasıl Olmalıdır?

·    Bilinç kontrolü yapılır,

·    Yaşam bulguları değerlendirilir,

·    Hemen tıbbi yardım istenir 

·    Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır,

·    Her hangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda sürüklenir,

·    Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır,

·    Yardım geldiğinde sedyeye baş-boyun-gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır,

·    Taşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmaması gerekir,

·    Tüm yapılanlar ve hasta/yaralı hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe bildirilmelidir,

·    Asla yalnız bırakılmamalıdır.

İlkyardım Çantası

·      Trafiğe çıkan G –(İŞ makinesi), A1-(Motorlu Bisiklet), A2-(Motosiklet) Hariç bütün araçlarda İlkyardım Çantası bulundurmak Zorunludur.

·      İlkyardım çantası Kolay görünür ve güvenle olduğu için Aracın Arka Sağ tarafında (Oturma bölümünün) taşınır.

·      İlkyardım Çantasında; Üçgen Sargı Bezi, Rulo Sargı Bezi, Gazlı Baz, Plaster, Yara Bandı, Çengelli İğne, Paslanmaz Çelik Makas, 5-6 cm. eninde Elastik Bandaj(Turnike-Sıkma Bağı), Suni Solunum Maskesi veya Hava Hortumu(Airwey), Açık Renkli Plastik Örtü, Alüminyum Yanık Örtüsü, Antiseptik Solüsyon, Cerrahi Eldiven, Kurşun Kalem, Not Defteri, Tebeşir, Jeton bulundurmak zorunludur.

·      İlkyardım Çantasında Tentürdiyot bulundurmak yasaktır. Çünkü Tentürdiyot canlı dokuların ölümüne sebep olur. Bunların dışındaki malzemelerin bulundurmak isteğe bağlıdır.

·      İlkyardım Çantasında bulunan malzemenin miktarı taşınan yolcu sayısına göre değişir.